การติดตั้งโซลาร์เซลล์ และโซลาร์เซลล์คืออะไร

การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเพิ่มสูงขึ้น การหันมาใช้พลังงานสะอาดอย่าง “โซลาร์เซลล์” จึงเป็นทางเลือกที่หลายครัวเรือนและธุรกิจเริ่มให้ความสนใจ การติดตั้งโซลาร์เซลล์ ไม่เพียงแต่ช่วยลดภาระค่าไฟฟ้าในระยะยาว แต่ยังช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมได้อย่างมีประสิทธิภาพอีกด้วย

ก่อนจะลงมือ “การติดตั้งโซลาร์เซลล์” สิ่งสำคัญอันดับแรกคือเราต้องเข้าใจให้ถ่องแท้ว่า โซลาร์เซลล์คืออะไร และระบบการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานแสงอาทิตย์ทำงานอย่างไร จากนั้นจึงเข้าสู่กระบวนการวางแผนและติดตั้ง ซึ่งแม้จะมีขั้นตอนหลายอย่าง แต่หากเข้าใจอย่างถูกต้องแล้ว การเริ่มต้นจะไม่ใช่เรื่องยากอีกต่อไป

การติดตั้งโซลาร์เซลล์คืออะไร และทำงานอย่างไร

โซลาร์เซลล์ หรือ Solar Cell คืออุปกรณ์ที่ทำหน้าที่แปลงพลังงานจากแสงอาทิตย์ให้กลายเป็นพลังงานไฟฟ้า โดยกระบวนการนี้เรียกว่า Photovoltaic Effect หรือผลโฟโตโวลตาอิก โดย การติดตั้งโซลาร์เซลล์จะประกอบด้วยแผ่นซิลิคอนที่มีคุณสมบัติพิเศษ เมื่อได้รับแสงแดดจะเกิดการเคลื่อนที่ของอิเล็กตรอนภายในเซลล์ ทำให้เกิดกระแสไฟฟ้ากระแสตรง (DC)

ไฟฟ้าที่ผลิตจากแผงโซลาร์เซลล์นั้นยังไม่สามารถนำมาใช้งานกับเครื่องใช้ไฟฟ้าในบ้านได้ทันที เนื่องจากส่วนใหญ่เครื่องใช้ไฟฟ้าใช้ไฟฟ้ากระแสสลับ (AC) ดังนั้นต้องมีอุปกรณ์ที่เรียกว่า อินเวอร์เตอร์ (Inverter) เพื่อทำหน้าที่แปลงกระแสไฟจาก DC เป็น AC ก่อนนำมาใช้งานในครัวเรือนหรือธุรกิจ

ประเภทของการติดตั้งโซลาร์เซลล์ที่นิยมใช้ในประเทศไทยมีอยู่ 3 ประเภทหลัก ได้แก่

Monocrystalline – เป็นแผงที่มีประสิทธิภาพสูงที่สุด อายุการใช้งานยาวนาน สีดำเข้ม ราคาค่อนข้างสูง แต่ใช้พื้นที่ติดตั้งน้อย
Polycrystalline – ประสิทธิภาพรองลงมา ราคาถูกกว่า สีฟ้าอมม่วง ใช้พื้นที่ติดตั้งมากกว่าหน่อย
Thin-film – มีความบาง ยืดหยุ่น ติดตั้งได้หลากหลายพื้นผิว ราคาถูก แต่ประสิทธิภาพต่ำ เหมาะกับพื้นที่ขนาดใหญ่ที่ไม่ต้องการพลังงานสูงมาก

ข้อดีของโซลาร์เซลล์นั้นมีมากมาย เช่น ช่วยลดค่าไฟฟ้าในระยะยาว ลดการพึ่งพาไฟฟ้าจากสายส่งหลัก เป็นพลังงานสะอาดไม่มีมลพิษ ใช้งานได้แม้ในพื้นที่ห่างไกล และที่สำคัญคือค่าบำรุงรักษาต่ำเมื่อเทียบกับระบบผลิตพลังงานอื่น ๆ

ขั้นตอน การติดตั้งโซล่า เซลล์ ในบ้าน

เมื่อตัดสินใจทำ การติดตั้งโซลาร์เซลล์แล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการวางแผนอย่างเป็นระบบ เพราะการติดตั้งไม่ใช่แค่นำแผงโซลาร์มาติดตั้งบนหลังคาแล้วเสียบปลั๊ก แต่ต้องมีการวิเคราะห์ระบบไฟฟ้า วางแผนขนาดการผลิต และเลือกอุปกรณ์ให้เหมาะสม ซึ่งมีขั้นตอนสำคัญดังนี้

ประเมินการใช้พลังงานไฟฟ้าในบ้านสำหรับ การติดตั้งโซล่า เซลล์

อันดับแรกคือการรวบรวมข้อมูลค่าไฟฟ้าของบ้านย้อนหลัง 6 เดือน – 1 ปี เพื่อดูว่ามีการใช้ไฟเฉลี่ยเท่าไรต่อเดือน เช่น ถ้าใช้ไฟเดือนละ 500 หน่วย จะเท่ากับ 16.6 หน่วยต่อวัน การวางแผนขนาดของระบบ การติดตั้งโซลาร์เซลล์ จึงต้องให้ครอบคลุมการใช้งานเหล่านี้

ตัวอย่างเช่น หากต้องการผลิตไฟ 20 หน่วยต่อวัน ต้องใช้ระบบโซลาร์ขนาดประมาณ 5 กิโลวัตต์ (kW) เพราะในประเทศไทย แผงโซลาร์เซลล์ 1 kW จะผลิตไฟฟ้าเฉลี่ยวันละ 4 หน่วย ดังนั้น 5 kW จะให้ไฟประมาณ 20 หน่วยต่อวัน

เลือกประเภทของระบบให้เหมาะสม

ระบบ การติดตั้งโซลาร์เซลล์ ที่ติดตั้งในบ้านโดยทั่วไปมี 3 รูปแบบ ได้แก่

ระบบเชื่อมต่อกับการไฟฟ้า (On-grid)
ไฟที่ผลิตได้จะใช้ในบ้านก่อน ส่วนเกินสามารถขายคืนให้การไฟฟ้า ระบบนี้ไม่ต้องใช้แบตเตอรี่ ลงทุนไม่สูงนัก เหมาะกับบ้านในเมือง

ระบบอิสระ (Off-grid)
ระบบนี้ไม่เชื่อมต่อกับสายส่งไฟฟ้าภายนอก เหมาะกับพื้นที่ห่างไกล ต้องใช้แบตเตอรี่ในการเก็บพลังงาน

ระบบผสม (Hybrid)
รวมข้อดีของทั้งสองระบบ คือใช้ไฟบ้าน ใช้แบตเตอรี่ และสามารถขายไฟกลับได้ มีความยืดหยุ่นสูง แต่ลงทุนสูงกว่า

เลือกอุปกรณ์ให้เหมาะสม

อุปกรณ์ที่สำคัญในการติดตั้งระบบ การติดตั้งโซลาร์เซลล์ ได้แก่

แผงโซลาร์เซลล์: เป็นหัวใจหลัก ควรเลือกแบรนด์ที่มีมาตรฐานสากล

อินเวอร์เตอร์: เลือกตามขนาดของแผง และควรมีฟังก์ชันป้องกันไฟฟ้ากระชาก

โครงสร้างรองรับแผง: ต้องทนแดด ทนฝน และติดตั้งได้อย่างแข็งแรง

สายไฟและระบบป้องกัน: ใช้สายไฟที่ได้มาตรฐาน พร้อมเบรกเกอร์ เซอร์กิตเบรกเกอร์ และสายดิน

ตรวจสอบสภาพหน้างานและเตรียมพื้นที่ติดตั้ง

พื้นที่ติดตั้งควรได้รับแสงแดดอย่างเต็มที่ตั้งแต่เช้าจรดเย็น และควรตรวจสอบโครงสร้างหลังคาว่าสามารถรับน้ำหนักของแผงและโครงสร้างได้หรือไม่ หากหลังคาเป็นกระเบื้อง ควรใช้โครงสร้างยึดเฉพาะที่ไม่ทำลายหลังคา

ขออนุญาตจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับ การติดตั้งโซล่า เซลล์

หากติดตั้งระบบ On-grid หรือ Hybrid ต้องแจ้งการไฟฟ้าและขออนุญาตติดตั้งให้ถูกต้องตามกฎหมาย โดยเฉพาะหากจะขายไฟคืน ต้องมีการเปลี่ยนมิเตอร์ไฟฟ้าเป็นระบบ Net Metering และผ่านการตรวจสอบจากเจ้าหน้าที่ก่อนเปิดใช้งาน

การติดตั้งจริง

ทีมช่างจะเริ่มจากการติดตั้งโครงสร้างยึดแผง จากนั้นติดตั้งแผง การติดตั้งโซลาร์เซลล์ อินเวอร์เตอร์ และเดินสายไฟตามแบบที่วางแผนไว้ หลังจากติดตั้งครบ จะมีการทดสอบระบบก่อนเริ่มใช้งานจริง

การดูแลรักษาระบบ การติดตั้งโซลาร์เซลล์

ระบบโซลาร์เซลล์นั้นมีอายุการใช้งานยาวนานถึง 25 ปี หากติดตั้งและดูแลอย่างถูกวิธี โดยทั่วไปไม่จำเป็นต้องบำรุงรักษาบ่อย เพียงแค่ล้างแผงทุก ๆ 3-6 เดือน เพื่อไม่ให้ฝุ่นหรือใบไม้บดบังแสงแดด ส่วนอุปกรณ์ไฟฟ้า เช่น อินเวอร์เตอร์ ควรตรวจสอบปีละครั้งโดยช่างผู้เชี่ยวชาญ

ระบบก่อนตัดสินใจก่อนทำ การติดตั้งโซลาร์เซลล์ สิ่งสำคัญที่สุดที่ควรพิจารณาคือคุณใช้ไฟฟ้ามากพอหรือไม่ หากบ้านหรือกิจการของคุณมีค่าไฟเฉลี่ยเดือนละ 1,500 บาทขึ้นไป การติดตั้งโซลาร์เซลล์ จะเริ่มคุ้มค่า เพราะสามารถลดค่าไฟได้อย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะหากคุณใช้ไฟช่วงกลางวันมาก ซึ่งเป็นเวลาที่แผงผลิตไฟได้สูงสุด การคืนทุนสำหรับระบบทั่วไปอยู่ที่ประมาณ 5–7 ปี และหลังจากนั้นคุณจะได้ใช้ไฟฟรีอีกนานนับสิบปี

นอกจากนี้ คุณควรดูว่าในบ้านมีพื้นที่ติดตั้งเพียงพอหรือไม่ เช่น หลังคาที่รับแดดเต็มวันโดยไม่มีเงาบัง หากพื้นที่เหมาะสม การผลิตไฟจะมีประสิทธิภาพและช่วยคืนทุนได้ไวขึ้น ส่วนเรื่องงบประมาณ ระบบขนาดเล็กถึงกลางจะใช้เงินลงทุนตั้งแต่ประมาณ 100,000–200,000 บาท ยิ่งใช้ไฟเยอะ ยิ่งคืนทุนเร็ว

อีกเรื่องที่ควรพิจารณาคือ คุณวางแผนอยู่บ้านหลังนี้ระยะยาวหรือไม่ เพราะหากอยู่ไม่นานอาจไม่คุ้มค่าเท่าการลงทุนแบบอื่น นอกจากนี้ หากมีนโยบายสนับสนุนจากภาครัฐ เช่น การขายไฟคืนหรือสินเชื่อดอกเบี้ยต่ำ ก็จะยิ่งเพิ่มความน่าสนใจในการติดตั้ง

โดยสรุป ถ้าคุณใช้ไฟมาก พื้นที่ติดตั้งพร้อม อยู่บ้านหรือทำกิจการนั้นต่อเนื่อง และมองหาระบบที่ประหยัดค่าไฟระยะยาว การติดตั้งโซลาร์เซลล์ คือการลงทุนที่ทั้งคุ้มค่าและช่วยโลกในเวลาเดียวกันครับส่วนใหญ่มีการรับประกันแผง 20-25 ปี และอินเวอร์เตอร์ 5-10 ปี การตรวจสอบการทำงานผ่านแอปพลิเคชันแบบ Real-time ก็สามารถช่วยให้เจ้าของบ้านรู้ทันทีหากมีปัญหา

การพิจารณาความคุ้มค่าก่อน การติดตั้งโซลาร์เซลล์

ก่อนตัดสินใจติดตั้งโซลาร์เซลล์ สิ่งสำคัญที่สุดที่ควรพิจารณาคือคุณใช้ไฟฟ้ามากพอหรือไม่ หากบ้านหรือกิจการของคุณมีค่าไฟเฉลี่ยเดือนละ 1,500 บาทขึ้นไป การติดตั้งโซลาร์เซลล์ จะเริ่มคุ้มค่า เพราะสามารถลดค่าไฟได้อย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะหากคุณใช้ไฟช่วงกลางวันมาก ซึ่งเป็นเวลาที่แผงผลิตไฟได้สูงสุด การคืนทุนสำหรับระบบทั่วไปอยู่ที่ประมาณ 5–7 ปี และหลังจากนั้นคุณจะได้ใช้ไฟฟรีอีกนานนับสิบปี